Sản xuất, buôn bán hàng giả vẫn diễn biến phức tạp

Tình trạng hàng giả trong lĩnh vực thực phẩm và dược phẩm: Nguyên nhân và giải pháp

Thời gian gần đây, hàng loạt vụ việc liên quan đến sản xuất và kinh doanh hàng giả, bao gồm thực phẩm, thực phẩm chức năng và thuốc chữa bệnh, liên tục bị phát hiện, gây hoang mang trong dư luận. Vậy, đâu là nguyên nhân khiến tình trạng hàng giả trong lĩnh vực này ngày càng diễn biến phức tạp?

Từ đầu năm 2025, các cơ quan chức năng đã triệt phá hàng trăm vụ việc, tịch thu lượng lớn thực phẩm chức năng và thuốc điều trị bị làm giả hoặc nhập lậu. Đáng báo động, nhiều sản phẩm được gắn nhãn “hàng ngoại” và quảng cáo với những lời lẽ “hiệu quả vượt trội”, đánh vào tâm lý ưa chuộng hàng nhập khẩu của người tiêu dùng.

Một vụ việc gây chấn động là đường dây kinh doanh đa cấp quy mô lớn bị Công an tỉnh Phú Thọ triệt phá, với gần 200.000 thành viên, trong đó 107.348 người là người Việt Nam trên khắp cả nước. Đường dây này kinh doanh thực phẩm chức năng chứa chất cấm, gây nguy hại trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng người dân, đồng thời thu lợi bất chính hàng nghìn tỷ đồng.

Bên cạnh đó, vụ việc liên quan đến cựu Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) Nguyễn Thanh Phong cùng một số cán bộ nhận tiền “lobby” từ doanh nghiệp để cấp Giấy chứng nhận GMP, tạo điều kiện cho các công ty như Mediusa và MediPhar sản xuất hàng trăm tấn thực phẩm giả, cũng gây bức xúc dư luận. Không chỉ thực phẩm chức năng, nhiều loại thuốc tân dược, đặc biệt là thuốc trị bệnh mãn tính, cũng bị làm giả tinh vi và tiêu thụ với số lượng lớn trên thị trường, khiến người dân lo ngại.

Tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc về công tác phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trong lĩnh vực y tế, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan nhận định, tình trạng sản xuất và kinh doanh hàng giả, bao gồm thuốc, thực phẩm bảo vệ sức khỏe, mỹ phẩm và thiết bị y tế, ngày càng phức tạp và có xu hướng gia tăng, bất chấp những nỗ lực của ngành y tế. Một trong những nguyên nhân chính được chỉ ra là công tác hậu kiểm tại địa phương còn yếu và thiếu đồng bộ. Nhiều sản phẩm sau khi lưu hành không được giám sát chặt chẽ, trong khi việc hậu kiểm chưa được thực hiện nghiêm túc và thống nhất. Do đó, cần tăng cường cơ chế hậu kiểm, trao thêm quyền hạn và trách nhiệm cho chính quyền địa phương, đồng thời rà soát, đánh giá thực tế để nâng cao hiệu quả quản lý.

Đại diện Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu (Bộ Công an) cho biết, qua các vụ án khởi tố, cơ quan chức năng đã phát hiện các thủ đoạn tinh vi của các tổ chức sản xuất hàng giả. Các đối tượng lợi dụng cơ chế tự công bố sản phẩm, đăng ký tiêu chuẩn chất lượng cao nhưng sản xuất không đạt tiêu chuẩn; thổi phồng công dụng sản phẩm để lừa dối người tiêu dùng; thành lập nhiều doanh nghiệp tại các địa điểm khác nhau để hợp thức hóa quy trình sản xuất, nhập nguyên liệu, phân phối và truyền thông, qua đó trốn tránh sự kiểm soát của cơ quan chức năng. Ngoài ra, còn có sự câu kết, móc nối với một số cán bộ, đơn vị liên quan để hợp thức hóa thủ tục, như cung cấp phiếu kiểm nghiệm giả. Một số bất cập trong các văn bản pháp luật liên quan đến lĩnh vực dược và an toàn thực phẩm cũng góp phần tạo kẽ hở cho các hành vi vi phạm.

Trao đổi với Báo Đại Đoàn Kết, PGS.TS Bùi Thị An, nguyên đại biểu Quốc hội khóa XIII, nhận định rằng việc phát hiện các đường dây sản xuất hàng giả, đặc biệt liên quan đến sức khỏe con người, là hồi chuông cảnh báo về sự xuống cấp đạo đức của một số cá nhân, tổ chức kinh doanh thiếu trách nhiệm với xã hội. Theo bà An, nguyên nhân chính xuất phát từ công tác quản lý chưa chặt chẽ, đặc biệt là khâu hậu kiểm còn lỏng lẻo, khiến hàng giả, hàng lậu lưu hành trên thị trường trong thời gian dài.

Để giải quyết vấn đề, bà An đề xuất tập trung vào công tác quản lý, đặc biệt là khâu cấp phép, cần xem xét kỹ lưỡng năng lực và điều kiện của doanh nghiệp. Đồng thời, cần tăng cường kiểm tra thường xuyên, kết hợp thanh tra định kỳ để kịp thời phát hiện vi phạm. Đặc biệt, công tác hậu kiểm phải được chú trọng để đảm bảo chất lượng sản phẩm lưu hành. Bà An cũng kiến nghị tập trung quản lý vào một đầu mối duy nhất để tránh tình trạng chồng chéo trách nhiệm, gây ra những khoảng trống trong quản lý, cuối cùng dẫn đến hậu quả mà người dân phải gánh chịu, ảnh hưởng đến an sinh xã hội và sự phát triển bền vững của đất nước.

Về các vụ việc đã phát hiện, bà An nhấn mạnh cần làm rõ nguyên nhân, xác định trách nhiệm và xử lý nghiêm minh, đặc biệt đối với những cán bộ có liên quan. Việc công khai danh tính những người vi phạm và áp dụng các biện pháp kỷ luật nghiêm khắc là cần thiết để răn đe và ngăn chặn tái phạm.