Phòng, Chống Tội Phạm Trên Không Gian Mạng: Thách Thức và Giải Pháp

Tội phạm mạng là gì?

Căn cứ khoản 4 Điều 2 Luật An ninh mạng 2018 quy định như sau:

Giải thích từ ngữ

Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:

…

7. Tội phạm mạng là hành vi sử dụng không gian mạng, công nghệ thông tin hoặc phương tiện điện tử để thực hiện tội phạm được quy định tại Bộ luật Hình sự.

Tại Bộ Luật Hình sự 2015 cũng quy định các loại tội phạm mạng tại Mục 2 về Tội phạm trong lĩnh vực công nghệ thông tin, mạng viễn thông.

Nhìn chung, Tội phạm mạng (Cybercrime) là hành vi vi phạm pháp luật được thực hiện thông qua hoặc nhắm vào các hệ thống máy tính, mạng viễn thông, hoặc dữ liệu số. Những hành vi này có thể gây thiệt hại về tài sản, quyền riêng tư, an ninh thông tin và trật tự xã hội.

Bối cảnh và Tầm quan trọng

Tội phạm mạng, bao gồm hack, đánh cắp danh tính, tấn công ransomware và phishing, là mối đe dọa đáng kể đối với cá nhân, tổ chức và chính phủ. Theo báo cáo từ SentinelOne, chi phí toàn cầu của tội phạm mạng được dự báo đạt 10,5 nghìn tỷ USD vào năm 2025, với chi phí trung bình cho một vụ vi phạm dữ liệu vào năm 2024 là 4,88 triệu USD, tăng 10% so với năm trước. Tại Việt Nam, báo cáo từ Global Anti-Scam Alliance (GASA) năm 2023 cho thấy Việt Nam là quốc gia đang phát triển mất tỷ lệ GDP cao thứ hai do lừa đảo, với tổng thiệt hại 91,8 nghìn tỷ VND (16,23 tỷ USD), tương đương 3,6% GDP.

Khung pháp lý quốc tế

Công ước Budapest, được ký kết vào năm 2001, là một trong những công cụ pháp lý quốc tế quan trọng, thúc đẩy hợp tác giữa các quốc gia trong điều tra và truy tố tội phạm mạng. Văn phòng Liên Hợp Quốc về chống Ma túy và Tội phạm (UNODC) nhấn mạnh rằng luật tội phạm mạng bao gồm luật thực chất, thủ tục và phòng ngừa, với nguyên tắc nullum crimen sine lege (không có tội nếu không có luật) đảm bảo hành vi bất hợp pháp phải được định nghĩa rõ ràng. Các luật bảo vệ dữ liệu, như GDPR của EU (2016) và Công ước An ninh Mạng và Bảo vệ Dữ liệu Cá nhân của Liên minh Châu Phi (2014), cũng giúp giảm thiệt hại từ vi phạm dữ liệu .

Luật pháp tại Hoa Kỳ

Tại Hoa Kỳ, CFAA (18 U.S.C. § 1030) là luật chính, cấm các hành vi như truy cập không được phép, với hình phạt từ 1 năm đến 20 năm tù tùy mức độ. Bảng dưới đây tóm tắt các hình phạt chính:

Ngoài CFAA, các luật khác như ECPA, SCA và Wire Fraud statute cũng hỗ trợ, cùng với luật bang như luật xâm nhập máy tính ở New York (hình phạt lên đến 4 năm tù). Đạo luật báo cáo sự cố mạng cho cơ sở hạ tầng quan trọng (CIRCIA) năm 2022 yêu cầu báo cáo sự cố mạng cho CISA trong 72 giờ, và báo cáo thanh toán tiền chuộc trong 24 giờ, với quy định cuối cùng dự kiến vào tháng 10 năm 2025.

Luật pháp tại Việt Nam

Tại Việt Nam, Luật An ninh Mạng 2018 và Luật An toàn Thông tin Mạng 2015 là nền tảng pháp lý chính. Luật An ninh Mạng 2018 tập trung vào bảo vệ an ninh quốc gia, bao gồm ngăn chặn tội phạm mạng Nghị định 147/2024/ND-CP, có hiệu lực từ ngày 25 tháng 12 năm 2024, thay thế Nghị định 72/2013, yêu cầu:

• Các nền tảng mạng xã hội nước ngoài lưu trữ dữ liệu cá nhân người dùng Việt Nam (tên, ngày sinh, số điện thoại).
• Xóa nội dung “bất hợp pháp” trong 24 giờ, với các biện pháp giám sát chặt chẽ.

Bảng dưới đây tóm tắt các nghĩa vụ chính theo Nghị định 147:

Chiến lược Phòng ngừa Cá nhân và Tổ chức

Nghiên cứu từ Cynet nhấn mạnh rằng phòng ngừa tội phạm mạng đòi hỏi cả hành động cá nhân và tổ chức. Cá nhân nên:

• Sử dụng mật khẩu mạnh, ít nhất 16 ký tự, kết hợp chữ và số, và sử dụng trình quản lý mật khẩu để lưu trữ an toàn.
• Cập nhật phần mềm thường xuyên, đặc biệt là trình duyệt web, để vá các lỗ hổng bảo mật.
• Cẩn thận với cài đặt mạng xã hội, đặt chế độ riêng tư và tránh trả lời công khai các câu hỏi bảo mật.
• Kích hoạt MFA, đặc biệt cho email, tài chính, mạng xã hội và cửa hàng trực tuyến, để tăng cường bảo mật.
• Nhận thức về phishing, vì hơn 90% các cuộc tấn công bắt đầu từ email phishing, với số lượng cố gắng phishing tăng 58,2% vào năm 2023.

Đối với tổ chức, các chiến lược bao gồm:

• Bảo mật mạng với tường lửa, mã hóa giao thức và cấu hình mạng an toàn, kiểm tra định kỳ để phát hiện lỗ hổng.
• Sử dụng phần mềm diệt virus và đào tạo nhân viên về nhận diện email lừa đảo.

Tổng kết

Phòng, chống tội phạm trên không gian mạng không chỉ là nhiệm vụ của các cơ quan chức năng mà còn là trách nhiệm của toàn xã hội. Việc nâng cao nhận thức, đầu tư vào công nghệ bảo mật và xây dựng khung pháp lý chặt chẽ sẽ tạo nên một hệ thống an ninh mạng vững chắc, góp phần bảo vệ quyền lợi của người dân và ổn định an ninh quốc gia. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể yên tâm hơn khi bước vào kỷ nguyên số, nơi mà mọi giao dịch, giao tiếp đều được bảo vệ một cách toàn diện.

Hãy liên hệ ngay với chúng tôi để có thể được tư vấn, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

Địa chỉ trụ sở: Tầng 3, số 72 Xuân Thủy, Cầu Giấy, Hà Nội, Việt Nam
Website https://luatminhkinh.vn/
Mobile: 0904.335.298 – 0348.968.938
Hotline: 1900.633.298 – (024)730.88199